W starym, niezbyt eleganckim dowcipie ambiwalentnych odczuć może doznać właściciel nowiutkiego Mercedesa, widząc jak spada w przepaść z teściową siedzącą za kierownicą. Nigdy nie miałem mercedesa. A nawet gdybym jakimś cudem miałbym być w przyszłości jego właścicielem to i tak opisana wyżej sytuacja mi nie grozi. Od wielu lat nie mam już teściowej. Nie znaczy to jednak, że ambiwalentne odczucia są mi obce. Ostatnio miałem okazję doznać ich przy okazji podania przez rządzących wskaźnika waloryzacji, który obowiązywać będzie od 1 marca 2022 roku.
W poniedziałek 14 lutego 2022 roku, emeryci i renciści dostali namacalny dowód miłości, jaki żywią do nich rządzący. Myślę, że data ta nie jest przypadkowa. Toć tego dnia obchodzone są tzw. Walentynki, czyli święto zakochanych, czy jak kto woli kochających się. Dowodem tym jest komunikat ministra rodziny i polityki społecznej zamieszczony w Monitorze Polskim, poz. 211, z którego wynika, zgodnie z zapowiedzią premiera, że wskaźnik waloryzacji emerytur i rent w 2022 r. wynosi 107,0%.
Jest to niewątpliwie drogi prezent. I bez dyskusji należący się tej grupie społecznej, która najbardziej odczuwa negatywne skutki inflacji, niespotykanej od wielu lat. Prezent tym bardziej należy się tej części świadczeniobiorców, która na portfelu własnym odczuła skutki nowych (nie)porządków podatkowych. Im się to po prostu należy!
Czyli wszystko gra. Skąd zatem występująca u mnie ambiwalentność? Czego negatywnego można doszukiwać się w tak zacnym prezencie? Już wyjaśniam.
Wątpliwości moje mają charakter prawny i polityczny. O ile te pierwsze dotyczą tego konkretnego wyżej przytoczonego komunikatu, to drugie mają charakter uniwersalny, niezależny od tego kto i kiedy rządzi.
Podstawą prawną wydania komunikatu przez ministra rodziny jest art. 89 ust. 6 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 291, z późn. zm.), którego treść cytuję poniżej:
„Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego ogłasza w drodze komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, w terminie 3 dni roboczych od dnia ogłoszenia przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego komunikatu, o którym mowa w art. 94 ust. 1 pkt 1 i 2, wskaźnik waloryzacji, biorąc pod uwagę wskaźniki, o których mowa w ust. 1 i 2, jak również wysokość zwiększenia, o którym mowa w ust. 3.”.
Dla przypomnienia, wskaźniki przywołane w art. 94, które ogłosił już zgodnie z ustawowym terminem Prezes GUS dotyczą średniorocznych wskaźników cen towarów i usług konsumpcyjnych – w poprzednim roku kalendarzowym oraz realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym. Rada Dialogu Społecznego nie osiągnęła porozumienia co do zwiększenia wskaźnika waloryzacji ponad 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia. Biorąc pod uwagę powyższe wskaźniki, waloryzacja emerytur i rent od 1 marca 2022 roku powinna wynosić 105,7%.
Wszakże jednak cytowany powyżej art 89 ust. 6 daje ministrowi właściwemu do spraw zabezpieczenia społecznego delegację do wydania komunikatu co do wysokości wskaźnika waloryzacji, ale moim zdaniem, minister związany jest ze wskaźnikami ogłoszonymi przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego oraz rozporządzeniem Rady Ministrów o nie zwiększaniu wskaźnika powyżej 20% realnego wzrostu płac. Zawarte w nim formułowanie „biorąc pod uwagę wskaźniki” nie może być traktowane jako uprawnienie do dowolnego kształtowania wysokości wskaźnika waloryzacji. W tym zakresie mam odmienne zdanie od niektórych ekspertów i publicystów licznie wypowiadających się w środkach masowego przekazu.
Odmienna wysokość wskaźnika od wynikającej z czystej matematyki może być określona jedynie w drodze ustawy. Odmienna interpretacja przepisu prowadzi do powstanie niebezpiecznego precedensu. Otóż łatwo sobie wyobrazić, że następnym razem „biorąc pod uwagę wskaźniki” minister ogłosi komunikat, z którego będzie wynikało, że wskaźnik waloryzacji będzie niższy od wynikającego z opisanej wyżej metody jego ustalania. Całe szczęście nie możemy obawiać się najgorszego, bowiem zgodnie z ust. 2 art. 88 w wyniku przeprowadzonej waloryzacji kwota świadczenia nie może ulec obniżeniu.
Opisany przykład waloryzacji daje podstawę do przypomnienia podstawowej zasady, że wszelkie obowiązki, jak też prawa obywateli powinny być uregulowane w ustawie. Władza wykonawcza nie powinna mieć w rękach narzędzia do sterowania nastrojami poszczególnych grup społecznych poprzez stosowanie polityki swobodnego uznania. Zasady waloryzacji emerytur i rent powinny zostać znowelizowane poprzez przyjęcie rozwiązań w większym niż dotychczas stopniu gwarantujących utrzymanie na tej samej wysokości siły nabywczej pobieranych świadczeń emerytalno-rentowych, szczególnie w okresach wysokiej inflacji. Rozwiązania te powinny obejmować zmiany w zakresie częstotliwości waloryzacji jak też udziału wskaźnika realnego wzrostu płac.